Những thay đổi trong Hiến Pháp Việt Nam

Hình minh họa.

Ngày 5 tháng 5 năm 2025, Quốc Hội Việt Nam đã họp để thông qua Nghị Quyết 194 với nội dung quyết định sửa đổi bổ sung Hiến Pháp 2013.

Từ nghị quyết này, một Uỷ Ban đã ra đời để thực hiện các thủ tục hành chính cho việc sửa đổi bản hiến pháp hiện hành. Uỷ Ban này đã công bố bốn văn bản bao gồm kế hoạch lấy ý kiến nhân dân góp ý cho dự thảo, nghị quyết sửa đổi hiến pháp, bản thuyết minh các điều được sửa đổi trong hiến pháp và bản so sánh các nội dung các điều được sửa đổi trong hiến pháp.

Các nội dung sửa đổi bao gồm:

1. Mặt Trận Tổ Quốc Việt Nam trước đây trên danh nghĩa là tập hợp các tổ chức xã hội giờ đây được hiến pháp quy định là một tổ chức chính trị thuộc chính quyền và chịu sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam

Công Đoàn Việt Nam, Hội Nông Dân, Hội Cựu Chiến Binh, Đoàn Thanh Niên, Hội Phụ Nữ vốn dĩ là những tổ chức tự nguyện bây giờ là những tổ chức bắt buộc phải trực thuộc trong Mặt Trận Tổ Quốc Việt Nam. Cơ cấu lãnh đạo và hoạt động của các tổ chức này là cấu thành trong hệ thống của Mặt Trận Tổ Quốc Việt Nam (Điều 9)

2. Tính chất thành lập trên cơ sở tự nguyện của tổ chức Công Đoàn Việt Nam bị huỷ bỏ. Bên cạnh đó, bản dự thảo hiến pháp tiếp tục duy trì khoảng trống về pháp lý đối với vấn đề nghiệp đoàn độc lập.

Nghiệp đoàn độc lập là một khái niệm được Việt Nam thừa nhận từ năm 2019 sau khi đàm phán nhiều năm với EU để hai bên có thể ký kết các hiệp định về thương mại. EU theo đuổi vấn đề này với mong muốn giúp đỡ người lao động Việt Nam có được những tổ chức của chính họ để bản vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho chính họ. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa thấy có tổ chức nghiệp đoàn độc lập nào hoạt động được trên thực tế. Có thể có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng này mà trong đó sự tồn tại một khoảng trống về pháp lý là một nguyên nhân căn bản (Điều 10).

3. Các cơ quan hành chính trung ương của các tổ chức trong Mặt Trận Tổ Quốc Việt Nam không được quyền trình lên Quốc Hội và Uỷ Ban Thường Vụ Quốc Hội các dự án luật và dự án pháp lệnh (Điều 84).

4. Huỷ bỏ quy định về bốn cấp quản lý quốc gia. Tuy nhiên, dự thảo hiến pháp không cho biết rõ mô hình quản lý hành chính quốc gia hiện nay sẽ gồm những cấp cụ thể nào.

Trên thực tế hiện nay, báo chí chính thống chịu sự quản lý của chính quyền Việt Nam cho biết kể từ ngày 1 tháng 7 năm 2025, sẽ không còn tồn tại cấp huyện. Các tỉnh thành và các xã cũng được hợp nhất để giảm tới gần 50% về số đếm về các tỉnh thành.

Việc giải thể, hợp nhất, sáp nhập hay điều chỉnh địa giới hành chính và số cấp quản lý quốc gia không phải lấy ý kiến nhân dân (Điều 110).

5. Do không xác định được rõ ràng trong tương lai sẽ có bao nhiêu cấp quản lý quốc gia, mô hình hoạt động như thế nào và khả năng tồn tại được bao nhiêu lâu nên dự thảo sửa đổi hiến pháp đưa ra một khái niệm “đơn vị hành chính phù hợp” trong các Điều 111, 112 và 114.

6. Cũng do không xác định được rõ ràng trong tương lai sẽ có bao nhiêu cấp quản lý quốc gia nhưng trên thực tế kể từ ngày 1 tháng 7 năm 2025 này, ở Việt Nam sẽ không còn tồn tại cấp huyện. Điều này dẫn tới Hội Đồng Nhân Dân cấp huyện, cơ quan đại diện cho quyền lực của nhân dân ở cấp này cũng không còn tồn tại. Trong khi đó, hệ thống toà án và viện kiểm sát của cấp này lại không thể giải tán được. Nhiều tiên đoán cho rằng các cơ quan này sẽ trở thành các toà án và viện kiểm sát khu vực. Mặt khác, quy định của pháp luật hiện hành thì đại biểu hội đồng nhân dân chỉ được quyền chất vấn các cơ quan quyền lực của nhà nước theo hàng ngang cùng cấp. Vì vậy, dự thảo sửa đổi hiến pháp đã huỷ khái niệm pháp lý về quyền chất vấn của đại biểu hội đồng nhân dân với người đứng đầu hai cơ quan này. Điều này tạo ra một tình trạng hai cơ quan này không chịu sự giám sát của cơ chế quyền lực thuộc về nhân dân (Điều 115).

Theo bạn, những quy định mới này của hiến pháp sẽ tạo ra sự thay đổi nào cho xã hội Việt Nam vốn được quy định là được vận hành bởi hiến pháp điều lệ hoá và pháp chế xã hội chủ nghĩa? Những thay đổi đó theo bạn có tích cực không? Trên vai trò là người chủ của đất nước bạn có muốn dùng quyền của mình để nhận xét và đánh giá về những thay đổi này không? Hãy cho trang thông tin của BPSOS biết và cùng thảo luận nhé!

BPSOS – Đề Án Dân Quyền Việt Nam